Bir zamonlar bir shaharda ikki do’st yashagan: Alijon va Valijon. Ular bir maktabda o’qir, har kuni birga o’ynar va o’qishdan keyin uyga qaytar edilar. Ammo ularning bir katta farqi bor edi: Alijon har doim haqiqatni gapirardi, Valijon esa ko’pincha yolg’on so’zlardi.
Bir kuni maktab direktori sinfda yangi e’lon qildi:
— Hurmatli o’quvchilar, shaharning markaziy bog’ida topilgan tilla uzuk kimniki ekanini aniqlashimiz kerak. Kim bu uzuk haqida biror ma’lumot bilsa, menga xabar bering. Topuvchiga katta mukofot beriladi!
Bu gapni eshitib, Valijonning ko’zlari porlab ketdi. U mukofotni olishni istardi, shuning uchun uyiga borgach, ota-onasiga yolg’on so’z aytdi:
— Men bugun bog’da bir tilla uzuk topdim va uni maktabga topshirdim! Endi mukofotni olishim mumkin.
Valijonning ota-onasi unga ishonishdi va uni rag’batlantirdilar. Ammo Alijon Valijonning yolg’onini eshitib, unga dedi:
— Valijon, yolg’on gapirish yaxshilikka olib kelmaydi. Rost so’zlagan odamni hamma hurmat qiladi, yolg’onchi esa oxirida xijolat bo’ladi.
Valijon esa kulib javob berdi:
— Alijon, sen hech qachon mukofot olmayapsan. Men esa hozir katta sovrinni olaman!
Ertasi kuni maktabda direktor uzuk haqida ma’lumot jamlab, barcha o’quvchilarni yig’di. Valijon hamma oldida o’zini maqtadi:
— Men bu uzukni topdim! Bog’da sayr qilib yurganimda yerda yotgan edi.
Direktor unga sinchiklab qarab dedi:
— Juda yaxshi, Valijon. Lekin uzukni topgan odam undagi yozuvni ham bilsa kerak. Uzukda bir nechta maxsus so’zlar yozilgan edi. Ularni ayta olasanmi?
Valijonning yuzi qizarib ketdi. U bilmasdi. Shu payt boshqa bir qiz qo’lini ko’tarib, dedi:
— Janob direktor, uzukni men topdim. Unda «Do’stlik eng katta boylikdir» deb yozilgan edi.
Hamma qizga hayrat bilan qaradi. Direktor Valijonning yolg’onini sezdi va jiddiy ohangda dedi:
— Valijon, yolg’on gapirganing uchun xijolatli bo’lishing mumkin. Haqiqat har doim yuzaga chiqadi.
Valijon boshini egib, uzr so’radi. Alijon unga yondashib, daldasini berdi:
— Yaxshi odam bo’lish uchun hali kech emas. Rostgo’ylikni o’rgan, Valijon!
Valijon bu voqeadan katta saboq oldi. O’shandan keyin u hech qachon yolg’on gapirmaslikka qaror qildi. Alijon esa doim rostgo’yligi uchun barchaning hurmatiga sazovor bo’ldi.
Shunday qilib, ikki do’stning hayoti o’zgardi. Rostgo’ylik esa har doim insonning eng katta boyligi ekanini yana bir bor isbotladi.